การบริหารจัดการพื้นที่ชุ่มน้ำอ่าวบ้านดอนแบบมีส่วนร่วมของชุมชนอย่างยั่งยืน

“อ่าวบ้านดอน” เป็นเวิ้งขนาดใหญ่ที่สุดในภาคใต้ ครอบคลุมพื้นที่ 6 อำเภอในจังหวัดสุราษฎร์ธานี ได้แก่ อำเภอเมือง อำเภอท่าฉาง อำเภอพุนพิน อำเภอไชยา อำเภอกาญจนดิษฐ์ และอำเภอดอนสัก มีลักษณะเป็นท้องกระทะรับน้ำจากคลองน้อยใหญ่ เป็นพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์จากตะกอนปากแม่น้ำต่าง ๆ ที่ไหลลงสู่อ่าวบ้านดอน โดยเฉพาะแม่น้ำตาปี จึงเป็นศูนย์รวมของความสมบูรณ์และแหล่งรวมความหลากหลายในระบบนิเวศท้องทะเล อีกทั้งเป็นแหล่งอาหารที่สำคัญของสัตว์น้ำและเป็นที่อนุบาลสัตว์น้ำวัยอ่อนนานาชนิด

ความสมบูรณ์ของทรัพยากรที่เกิดขึ้นทำให้เกิดการแย่งชิงฐานทรัพยากร แหล่งอาหารของชุมชน การใช้เครื่องมือประมงแบบทำลายล้าง บุกรุกพื้นที่ทำนากุ้ง และปล่อยน้ำเสียลงทะเลและป่าชายเลน ซึ่งส่งผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมทางทางตรงและทางอ้อม เครือข่ายชุมชนอ่าวบ้านดอน ได้ให้ความสำคัญกับการสร้างจิตสำนึกและการมีส่วนร่วมของสมาชิกในชุมชน สร้างรูปธรรมการจัดการทรัพยากรในพื้นที่ โดยจัดตั้งองค์กรชุมชนในรูปแบบกลุ่มอนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวบ้านดอน การจัดการกองทุน ได้แก่ กลุ่มกองทุนประมงพื้นบ้านและกลุ่มกองทุนปรับเปลี่ยนเครื่องมือประมง

นอกจากนั้น ชุมชนยังได้ยกระดับเรื่องการจัดการทรัพยากรไปสู่การสร้างการเรียนรู้ให้กับเด็ก ๆ ในชุมชน โดยการจัดทำหลักสูตรท้องถิ่น และสร้างพื้นที่รูปธรรรมอย่างศูนย์เรียนรู้เรื่องทรัพยากรท้องถิ่นชุมชน เพื่อส่งต่อองค์ความรู้จากปราชญ์ชุมชน รวมถึงการสร้างกฎระเบียบหรือกติการ่วมกันของท้องถิ่นสู่รูปแบบการจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวบ้านดอนอย่างยั่งยืน