31 มกราคม - 3 กุมภาพันธ์ 2567 สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย นำโดย คุณธนิรัตน์ ธนวัฒน์ หัวหน้าโครงการ และคณะนักวิจัย ร่วมกับสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม นำโดยคุณศิริวรรณ ลาภทับทิมทอง นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการ กลุ่มงานติดตามประเมินสถานการณ์ กองติดตามประเมินผลสิ่งแวดล้อม ลงพื้นที่สัมภาษณ์และแลกเปลี่ยนข้อมูลร่วมกับ 3 ชุมชนต้นแบบที่มีการบริหารจัดการและลดการเผาในที่โล่ง โดยทั้ง 3 ชุมชนเป็นชุมชนต้นแบบที่มีการปรับเปลี่ยนระบบการทำเกษตรลดการเผา และมีการบริหารจัดการเชื้อเพลิงภายในป่า เพื่อลดปัญหามลพิษฝุ่นละออง ซึ่งในแต่ละชุมชนได้มีการปรับเปลี่ยนตามความเหมาะสมของบริบทพื้นที่ 

ชุมชนป่าตึงงาม อ.เชียงดาว พื้นที่ส่วนใหญ่อยู่ในเขตป่า เดิมมีการทำไร่หมุนเวียน ปลูกข้าวโพด และใช้ประโยชน์จากป่า ไม่ว่าจะเป็นการล่าสัตว์ หาของป่า ซึ่งส่งผลให้มีการเผาในที่โล่ง ปัจจุบันได้ปรับเปลี่ยนมาปลูกไม้ผล แปรรูปสินค้าเพิ่มมูลค่า สร้างรายได้ให้แก่ชุมชนตลอดจน ใช้ประโยชน์จากเศษวัสดุทางการเกษตร  โดยได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้และสนับสนุนจากสถาบันการศึกษาและ หน่วยงานภาครัฐในพื้นที่ 

ชุมชนตำบลสบเตี๊ยะ อ.จอมทอง เป็นชุมชนที่อาศัยอยู่ใกล้ป่าเต็งรัง ซึ่งเป็นป่าที่มีปริมาณเชื้อเพลิงสะสมจำนวนมาก จึงต้องมีการจัดการเชื้อเพลิงในป่า เพื่อลดการเกิดไฟป่าลุกลามมายังพื้นที่เกษตรของชุมชน โดยความร่วมมือของคนในชุมชนและหน่วยงานภาครัฐที่เข้ามาสนับสนุนอุปกรณ์ดับไฟป่า สนับสนุนกำลังพลในการร่วมกันจัดทำแนวกันไฟ ปัจจุบันมีการใช้วิธีชิงเผาเพื่อลดการสะสมของเชื้อเพลิง และลดความรุนแรงของไฟเมื่อเกิดเหตุการณ์ไฟป่า 

ชุมชนบ้านแม่วาก อ.แม่แจ่ม ในอดีตเป็นชุมชนที่มีการปลูกข้าวโพดเลี้ยงจำนวนมากและกำจัดเศษวัสดุหลังเก็บเกี่ยวโดยการเผา แต่ปัจจุบันได้รับการสนับสนุนจาก สวพส. และหน่วยงานภาคีในพื้นที่สนับสนุนองค์ความรู้และเงินทุนในการกำจัดเศษวัสดุด้วยการไถกลบและหมักทำปุ๋ย ปรับเปลี่ยนมาปลูกผักและไม้ผล โดยการสนับสนุนกล้าไม้ และสร้างระบบส่งน้ำ ทำให้มีน้ำเพียงพอต่อการทำเกษตร ส่งผลให้ลดปัญหาการเผาในไร่ข้าวโพดได้ 

ทั้ง 3 ชุมชนถือเป็นชุมชนที่มีการปฏิบัติที่ดี สามารถเป็นชุมชนตัวอย่างให้แก่ชุมชนรอบข้างและสามารถนำโมเดลการบริหารจัดการดังกล่าวไปขยายผลสู่การลดการเผาและปัญหามลพิษฝุ่นละอองได้ต่อไป