เวลาพูดถึงปัญหาขยะ หลายคนอาจนึกถึงถุงพลาสติกหรือขวดน้ำ แต่รู้ไหมว่า “ขยะอาหาร” ก็เป็นเรื่องใหญ่
ไม่แพ้กัน โดยเฉพาะในศูนย์อาหารที่มีคนเข้าออกนับพันในแต่ละวัน ทั้งเศษขยะจากครัวและอาหารที่กิน
ไม่หมดในจาน รวมกันแล้วกลายเป็นกองขยะจำนวนมาก ขยะเหล่านี้ไม่เพียงสร้างกลิ่นและปัญหาสุขอนามัย แต่ยังปล่อยก๊าซมีเทนซึ่งมีผลทำให้โลกร้อน อีกทั้งยังเป็นภาระค่าใช้จ่ายในการเก็บขนและกำจัดของหน่วยงานท้องถิ่นอีกด้วย

 
ศูนย์อาหารตามสถานที่ต่าง ๆ รวมถึงโรงอาหารในทุกโรงเรียน เป็นภาพสะท้อนขนาดย่อมของสังคมการกินที่เราทุกคนมีส่วนร่วมอยู่ทุกวัน การจะลดขยะอาหารจึงต้องเป็นความร่วมมือของผู้บริหารองค์กร ผู้จัดการศูนย์อาหาร ร้านอาหาร แม่ครัวพ่อครัว พนักงาน และทุกคนซึ่งเป็นผู้บริโภค
 
วิธีง่าย ๆ ที่ช่วยลดขยะอาหารในศูนย์อาหาร
การจัดการขยะอาหารไม่จำเป็นต้องซับซ้อนเสมอไป หลายวิธีก็สามารถทำได้ง่าย ๆ เพียงแค่ปรับพฤติกรรมและระบบเล็กน้อย ก็ช่วยลดขยะอาหารได้อย่างเป็นรูปธรรม เช่น

• จัดการวัตถุดิบ วางแผนการสั่งซื้อให้พอดีกับความต้องการแต่ละครั้ง เก็บรักษาวัตถุดิบในอุณหภูมิที่เหมาะสมกับประเภทของอาหาร ใช้หลัก First In – First Out (FIFO) เพื่อให้ของที่ซื้อเข้ามาก่อนถูกนำมาใช้ก่อน อีกทั้งควรใช้วัตถุดิบให้คุ้มค่าที่สุด โดยหั่นและนำชิ้นส่วนต่าง ๆ มาประกอบเมนูให้หลากหลาย  
• ปรุงและตักอาหารให้พอดี ควรปรุงอาหารในปริมาณที่เหมาะสมกับความต้องการ เพื่อเลี่ยงการเหลือทิ้งโดยไม่จำเป็น ขณะตักอาหารให้สังเกตตามออร์เดอร์ ถามความต้องการของผู้บริโภค เช่น ปริมาณข้าวน้อย–ข้าวมาก หรือส่วนประกอบที่ไม่ต้องการ
• หมั่นสังเกตและปรับพฤติกรรมผู้บริโภค สังเกตปริมาณและประเภทอาหารที่ผู้บริโภคมักเหลือไว้ เพื่อนำข้อมูลไปปรับการปรุงครั้งต่อไป หลีกเลี่ยงการใช้จานที่มีขนาดใหญ่เกินไป ซึ่งมักทำให้เหลืออาหารทิ้ง สร้างบรรยากาศและการมีส่วนร่วมในเชิงบวก ติดตั้งป้ายรณรงค์ที่เข้าใจง่าย อาทิ “สั่งอาหารพอดี กินหมด ลดขยะอาหาร” “กินน้อย บอกหน่อย” หรือ “ขยะอาหาร ตัวการโลกร้อน” 

• จัดถังและป้ายแยกขยะอาหารให้ชัดเจน พร้อมป้ายแสดงประเภทขยะที่เข้าใจได้ง่าย เอื้อให้ผู้บริโภคแยกขยะอาหาร แยกพลาสติก หลอด หรือทิชชูที่ปนอยู่ พร้อมให้ข้อมูลว่าขยะอาหารจะนำไปใช้ประโยชน์อะไร
• นำขยะอาหารไปใช้ให้เกิดประโยชน์ แม้จะพยายามลดขยะอาหารแล้ว แต่หากยังหลีกเลี่ยงไม่ได้ จึงควรรวบรวมนำไปใช้ประโยชน์ เช่น นำไปเป็นอาหารสัตว์ หมักทำเป็นวัสดุปรับปรุงดินใช้ในแปลงผักหรือสวน ทำน้ำหมักชีวภาพ ใช้เป็นอาหารเลี้ยงหนอนแมลงวันลาย ไส้เดือนดิน เพื่อนำมูลสัตว์เหล่านั้นไปบำรุงดิน

เพียง “ตักพอดี กินหมด ก็ช่วยลดขยะอาหาร”
จากการสำรวจศูนย์อาหาร 15 แห่ง โดยสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย พบว่า ขยะอาหารกว่าครึ่งหนึ่ง ประมาณ 55% มาจากอาหารที่ผู้บริโภคกินไม่หมดในจาน และเศษอาหารจากครัว 45% มีทั้งวัตถุดิบที่เสียหาย ผักผลไม้ที่ปอกทิ้ง อาหารที่ทำเกินและขายไม่หมด
ที่น่าสนใจคือ “ข้าวและอาหารจำพวกแป้ง” เป็นสิ่งที่ถูกทิ้งมากที่สุด เกือบครึ่งหนึ่งของอาหารที่เหลือทั้งหมด รองลงมาคือผักและเนื้อสัตว์ ภาพนี้สะท้อนพฤติกรรมที่พบได้ทั่วไปอย่าง “ตักเกิน กินไม่หมด” และยังชี้ให้เห็นว่าการปรับวิธีการปรุงและการเสิร์ฟสามารถช่วยลดขยะอาหารได้ไม่น้อยเลยทีเดียว

 
ถ้าเราทุกคนเริ่มต้นง่าย ๆ จากการ “ตักพอดี กินให้หมด ก็ช่วยลดขยะอาหาร” นอกจากนี้ ต้องแยกขยะให้ถูกวิธีด้วย ศูนย์อาหารก็สามารถกลายเป็นพื้นที่ต้นทางของการเปลี่ยนแปลง ที่ไม่เพียงช่วยลดปัญหาขยะ แต่ยังช่วยสร้างสังคมที่ใส่ใจสิ่งแวดล้อมและใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่ามากขึ้นด้วย
ดังกรณีศึกษาศูนย์อาหารที่เข้าร่วมโครงการกับสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย หลาย ๆ แห่งเริ่มให้ความสำคัญกับการจัดการขยะอาหารอย่างจริงจัง เช่น บริษัท ผลิตภัณฑ์วิศวไทย จำกัด ที่มุ่่งรณรงค์์ให้้พนัักงานลดขยะอาหาร ผ่านการวางแผนจัดเตรียมวัถุุดิบให้เพียงพอกัับจำนวนพนัักงานและจัดทำป้ายประชาสัมพันธ์ ตามสโลแกน “คิดสักนิด กินน้อย บอกหน่อย” บริษัท สยามโตโยต้าอุตสาหกรรม จำกัด ที่มองเห็นคุณค่าของวัตถุดิบเหลือทิ้ง อย่างเปลือกแตงโม นำมาทำเป็นซุปแตงโมเพื่่อบริการฟรีแก่พนักงาน ซึ่งสะท้อนแนวคิด “เติมคุณค่าให้วัตถุดิบเหลือทิ้ง คืนความสุขให้พนักงาน” และโรงเรียนวัดโพธิ์์บ้านอ้อย (ทองดีวิทยานุุสรณ์) ส่งเสริมให้นักเรียนมีส่วนร่วมจัดการขยะอาหารด้วยตนเอง โดยนำขยะอาหารบางส่่วนไปหมักทำวัสดุุปรับปรุุงดิิน ทำให้“การจัดการขยะอาหารเป็นเสมือนฐานการเรียนรู้” ที่สร้างการมีส่วนร่วมควบคู่ไปกับการลดขยะอาหาร
 

---

เรียบเรียงโดย ณัฐณิชา ยี่ลังกา นักวิจัย โครงการป้องกัน ลด และจัดการขยะอาหารที่ต้นทาง กรณีศูนย์อาหาร สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย

---

สนับสนุนโดย สำนักงานกองทุนสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) และกรมควบคุมมลพิษ

Source: TEI